Wojciech Olejnik, CHRZEŚCIJAŃSKA WIZJA SPORTU – REMEDIUM NA JEGO WSPÓŁCZESNE PROBLEMY (cz.2)

Doniesienia mediów związane z aferami wewnątrz środowisk sportowych mogą osłabić znaczenie wartości rywalizacji sportowej w oczach wielu kibiców. Czy jednak dyskredytują one etos sportu jako całości? Przekonanie tego rodzaju byłoby krzywdzące dla szeregu działaczy i sportowców, którym drogie są ideały szlachetnej rywalizacji. Sport, zarówno ten amatorski jak i zawodowy, wnosi w kulturę szereg znaczeń pozytywnych.

Chrześcijańska wizja sportu definiuje właściwy etycznie stosunek do niego. Kościół od lat głosi, iż to sport jest w służbie człowieka, a nie człowiek w służbie sportu. Dlatego godność osoby ludzkiej stanowi cel i miarę każdej działalności sportowej [1]. Z uprawianiem sportu wiąże się promocja wartości ludzkiego ciała. Jan Paweł II dowartościowywał ten wymiar człowieka przypominając, iż ciało ludzkie jest uznawane przez Kościół za arcydzieło stworzenia, zatem zasługuje (…) na właściwe zainteresowanie, prawdziwy szacunek, na mądrą i czułą opiekę (…) [2]. Ciało jednak, jak zaznaczał papież musi być podporządkowane duchowi, który daje światło, oddech i sprint życiu [3], czyniąc sportowca dzielnym obywatelem i dzielnym chrześcijaninem [4].

Niekorzystne tendencje
Pomimo wielu pozytywnych znaczeń we współczesnym sporcie nie brakuje zagrożeń. Wskażmy zatem teraz na negatywne przejawy współczesnego profesjonalnego sportu. Wśród nich wymieńmy podkreślaną przez Jana Pawła II obsesyjną żądzę zysku, nadmierną komercjalizację, przesadną widowiskowość, desperacką pogoń za profesjonalizmem i techniczną perfekcyjnością, stosowanie dopingu, używanie przemocy [5].
Współczesny sport zawodowy jest potężną machiną biznesową, w którą pompuje się ogromne sumy pieniędzy. Nic więc dziwnego, że znajdują się zawodnicy, którzy chcąc zdobyć sławę i fortunę uciekają się do zachowań niewłaściwych.

W tym kontekście doping, rozumiany jako negatywne zjawisko współczesnego sportu, polega na sztucznym podwyższaniu wydolności psychicznej i motorycznej organizmu za pomocą środków dopingowych. Ceną za ich stosowanie są groźne zmiany w narządach wewnętrznych i układach organizmu [6]. Nie można pominąć faktu, iż w obszar współczesnego sportu weszła wszechobecna technika. Powstaje zatem pytanie, czy obecne rekordy są jeszcze wynikiem naturalnych zdolności fizycznych człowieka, czy efektem współpracy z nowoczesnym sprzętem. Niektórzy filozofowie sportu twierdzą, że gdyby trzeba go było współczesnym mistrzom odebrać, wyniki przez nich osiągane mogłyby być o wiele gorsze [7]. Wśród negatywów wymieniliśmy przemoc. W aspekcie rywalizacji sportowej wiąże się z ona przekroczeniem dopuszczalnych zasad gry, jakie wytycza określona dyscyplina sportu. Kiedy więc zawodnik przekroczy granicę uczciwej walki, faulując lub stosując przemoc, wówczas mamy do czynienia z zachowaniem agresywnym. Postawy agresywne dotyczą nie tylko zawodników, ale wiążą się z rzeczywistością około sportową. Co jakiś czas jesteśmy świadkami doniesień o prawdziwych bitwach pomiędzy pseudo kibicami poszczególnych drużyn. Sytuacja meczu jest tylko okazją do zamanifestowania przemocy wobec rywala, którym są kibice przeciwnego klubu. Nie chodzi zatem o wierne kibicowanie ulubionej drużynie. ale o zwykle wyładowanie nadmiaru energii w formie agresji. Rezultatem tychże starć są uszczerbki na zdrowiu, a nawet ofiary śmiertelne, nie mówiąc o stratach materialnych.

Osobny problem stanowi korupcja w sporcie. Proceder sprzedanych meczy mocno dotyka wszystkich uczciwych kibiców, budząc w nich niesmak i poczucie bezradności. W tej perspektywie trzeba powiedzieć, iż każdy sprzedany mecz jest formą zwykłego złodziejstwa dokonywaną kosztem kibiców. Istnieje zatem pilna potrzeba promocji chrześcijańskiej i ogólnoludzkiej, elementarnej uczciwości w świecie sportu. Taka postawa jest jedyną słuszną reakcją na panoszące się nadużycia. Kiedy wiec w zawodach sportowych jawi się niepohamowany gwałt, niesprawiedliwość, oszustwo, chęć zysku, naciski ekonomiczne i polityczne, dyskryminacja – to wtedy sport zostaje poniżony jako narzędzie siły i pieniądza – pisał Jan Paweł II. [8]

Fair play
Tylko sport uprawiany uczciwie, zgodnie z regułami fair play może być źródłem prawdziwej radości dla kibiców. W trosce o właściwe oblicze współczesnego sportu święty Jan Paweł II nauczał, iż mistrzem jest nie tylko ten, kto zwycięża na stadionie, ale człowiek w pełnym wymiarze osobowości [9]. Chodzi zatem o człowieka rozwiniętego integralnie, czyli fizycznie, intelektualnie i moralnie. Taki człowiek w przekonaniu papieża winien stać się modelem dla milionów ludzi, którzy potrzebują liderów a nie idoli [10].

W tym duchu papież zwracał się choćby do przedstawicieli piłki nożnej: Reprezentujecie ten świat piłkarski, który w każdą niedziele ściąga masy ludzi na stadiony i który zajmuje tak wielka cześć programu w środkach przekazu społecznego. Tym, którzy patrzą na was i was podziwiają winniście oczywiście dawać widowisko rozrywkowe, ale pamiętajcie, ze częścią waszego obowiązku jest dawać przykład praktyki niektórych cnót, typowych dla świata sportowego [11]. Papież zachęcał sportowców do układania swego życia w duchu rzetelności, szczerości, szacunku, panowania nad sobą, jak również przypominał o odpowiedzialności za swoje postępowanie [12]. Wzywał sportowców do unikania kompromisów i wszelkiej łatwizny. Twierdził, że ci, którzy naprawdę kochają sport nie powinni tolerować takich wynaturzeń, które stanowią regres w stosunku do sportowych ideałów [13].

Przykładem pozytywnym praktycznej realizacji zasad ideałów sportowych są sportowcy niepełnosprawni. Pisał o nich Papież – sport dla was nie jest sprawą interesów ekonomicznych (…) Wasze uczestnictwo w sporcie ustanawia rekord, który z różnych względów jest dużo ważniejszy: rekord przezwyciężania siebie, rekord powszechnego braterstwa przez sport i praktyczna solidarność ze wszystkimi członkami ludzkiej rodziny [14].

Także wśród sprawnych zawodowych sportowców obserwujemy praktykowanie uczciwych postaw. Od 1963 roku w ramach UNESCO przyznawana jest coroczna międzynarodowa Nagroda Fair Play. Wśród jej laureatów znajdujemy polskich zawodników, w tym tak znane nazwiska jak Andrzej Bachleda, Ryszard Szurkowski, Włodzimierz Lubański, Andrzej Grubba, Konrad Wojtkowiak, Mateusz Rymkiewicz, Helena Pilejczyk, Karolina Kotowicz. Za każdą z tych nagród kryje się jakaś konkretna postawa fair play, która miała miejsce podczas zawodów sportowych. Postawa fair play jest praktykowana również w wymiarach sportu nieprofesjonalnego. Pozytywnym przykładem niech będzie działalność salezjańskich klubów sportowych.

Miejscem uprzywilejowanym, w którym ideały duchowe, sportowe i społeczne młodego sportowca powinny znaleźć sprzyjający klimat jest rodzina [15]. Stanowi ona duchowe zaplecze służące do rozwoju wspomnianych ideałów. Troskę o oblicze współczesnego sportu powinni wykazywać trenerzy, działacze sportowi, kibice. Jest on bowiem wspólną wartością, której treści mogą twórczo wypełnić istotna część życia człowieka. Nauczanie Jana Pawła II, również to dotyczące sportu, może zainspirować osoby działające na polu popularyzacji pozytywnych wartości, zachęcając do podejmowania nowych ciekawych działań.

Postać Papieża jako sportowca amatora i wielbiciela sportu wyznacza nowa jakość nie tylko w sposobie sprawowania urzędu piotrowego, ale także w szerokich obszarach życia duchowego, oraz relacji pomiędzy duchowością i fizycznością człowieka… Nie zapomnijmy zatem jego przesłania angażując się różnorako w ulubione dyscypliny sportu.

1. Jan Paweł II, Tak biegnijcie, abyście otrzymali nagrodę. Jubileusz sportowców, przemówienie do sportowców, Watykan 12 kwietnia 1984, w: Jubileuszowy rok Odkupienia, 25 marca 1983-22 kwietnia 1984, Watykan 1985, s. 370-375.
2. Jan Paweł II, Kościół upatruje w sporcie czynnik wychowania moralnego i społecznego, przemówienie skierowane do uczestników 85 sesji MKOL , Watykan 27.05.1982, w; Jan Paweł II, „Nauczanie papieskie V”, 1 (1982), Poznań 1993, s. 817.
3. Cytat za: Jan Paweł II „Uzupełniać sprawność fizyczną wartościami duchowymi, w: Jan Paweł II, „Nauczanie papieskie 3,2”(1980), s. 419 – 420.
4. Tamże, dz. cyt. s. 419-420.
5. Jan Paweł II, Kościół broni wartości sportu. Inauguracja stadionu olimpijskiego w Rzymie, 31 maja 1990 roku, w: OR (wyd. polskie), 11(1990), s. 32.
6. Encyklopedia Sportu, Warszawa 1984, t., s. 38 lub 138.
7. J. Lipiec, Kalokagatia, szkice z filozofii sportu, Warszawa- Kraków 1988, s. 172.
8. Jan Paweł II, Kościół upatruje w sporcie czynnika wychowania moralnego i społecznego, przemówienie skierowane do uczestników 85 sesji MKOL , w: Jan Paweł II, „Nauczanie papieskie V”,1 (1982), Poznań 1983, s. 817.
9. Jan Paweł II, Kościół broni wartości sportu, Inauguracja stadionu olimpijskiego w Rzymie, 31 maja 1990 roku, w: OR (wyd. polskie) 11(1990)6, s. 32.
10. Tamże s. 32.
11. Jan Paweł II, Pozdrowienia dla kierowników i sportowców z Cagliari, Watykan 28.03.1981, w: Jan Paweł II, „Nauczanie papieskie IV”, 1(1981), Poznań 1989, s. 386-387.
12. Jan Paweł II, Sport szkołą życia, przemówienie do sportowców z Ferrary, 4 kwietnia 1981 r. w: „Nauczanie papieskie rok 1981”, 4/1, Warszawa 1989, s. 422.
13. Jan Paweł II, Wartości ludzkie i sportowe zbliżają ludzi, przemówienie do przedstawicieli europejskich federacji sportowych, 20 czerwca 1980 roku, w: „Nauczanie papieskie III/1”, rok 1980 Poznań- Warszawa 1985, s. 790-792.
14. Cytat za: Jan Paweł II. Szczególna rola inwalidów w promowaniu wartości sportowych, Rzym 3 kwietnia 1981 roku, w: „Nauczanie papieskie IV”, 1(1981) s. 416.
15. Jan Paweł II, Uzupełniać sprawność fizyczną wartościami duchowymi, przemówienie wygłoszone do uczestników XII Igrzysk Młodzieży 2 X1980 Watykan, w: „Nauczanie papieskie III”,2(1980) Warszawa 1986, s. 419-420.